Wojciech Rybicki. Jarosław - stare pocztówki litograficzne

Do najcenniejszych pocztówek rzadko oferowanych na aukcjach i giełdach kolekcjonerskich należą kartki najstarsze, wydane pod koniec XIX wieku. Wśród nich miejsce szczególne zajmują litografie, najładniejsze pod względem artystycznym będące małymi dziełami sztuki użytkowej. Spośród prezentowanych poniżej,  pięć kartek posiada obieg pocztowy z roku 1897.

Najwcześniej bo 15 kwietnia ostemplowana została czteroobrazkowa chromolitografia H. Bohussa. Pięknie wydana, zachowana w doskonałym stanie, przedstawia (pisownia oryginalna): Kościół P.Maryi, Ratusz, Militair-Casino oraz Stary zamek. Trzy z przedstawionych obiektów to najbardziej reprezentatywne zabytki miasta, czwarty kasyno oficerskie to budynek, który powstał współcześnie. Ilustracje ujęte są w płynną, giętką i ruchliwą linię ornamentu roślinnego, charakterystycznego dla sztuki secesyjnej, która w tym czasie przeżywa apogeum swego rozwoju. Pocztówki Bohussa należą do szczególnych rarytasów kolekcjonerskich, wydał ich bowiem zaledwie kilka  w ostatnich latach XIX wieku a ich nakłady z pewnością nie były wielkie.

Cztery pozostałe chromolitografie  z roku 1897 to nakład firmy Hermana Akera. Najstarsza wśród nich była w obiegu 28 sierpnia a przedstawia Kryty Most na Sanie. Kolejna, na której widnieje K.u.K. Militar-Casino została ostemplowana 16 listopada. Następna z serii jednoobrazkowych chromolitografii Akera ze Stacją Kolejową ma stempel odbity w dniu 16 grudnia. Kartki te ukazały się również w wersji nieco uboższej jako jednobarwne litografie.  Na pocztówce trzyobrazkowej wprowadzonej do obiegu 6 grudnia widzimy ponownie K.u.K. Militar-Casino i Stacyję Kolejową, przedstawione w nieco innej formie niż na kartkach jednoobrazkowych oraz Ratusz.

Kolejnym nakładcą wczesnych jarosławskich litografii był Ludwik Styrna. Na pięcioobrazkowej jego pocztówce umieszczony został po raz pierwszy herb miasta, który jako element identyfikacyjny pojawiać się będzie dość często na kartkach w latach późniejszych. Pocztówka nie posiada obiegu pocztowego adresowana była do Frau Augusty w Jarosławiu. Jest ona przykładem wyjątkowej zwięzłości sztuki epistolograficznej, za całą korespondencję oprócz standardowego napisu Grüss aus Jaroslau posłużyła nadawcy data 11/11 1898.

Większość jarosławskich pocztówek litograficznych powstała w ostatnich latach XIX wieku. Mimo konkurencji kartek światłodrukowych wydawanych nieomal równolegle a w niedługim czasie fotograficznych, litografie funkcjonowały nadal w obiegu , również na początku XX wieku. Ostatnie ukazały się już po reformie pocztowej w 1904 roku, kiedy to odbitki litograficzne zdominowały całą stronę pocztówki przeznaczoną na ilustrację.